Το κρυφό σχολειό

«Φεγγαράκι μου λαμπρό, φέγγε μου να περπατώ, να πηγαίνω στο Σχολειό, να μαθαίνω γράμματα, γράμματα σπουδάγματα, του Θεού τα πράγματα…»

Το Κρυφό Σχολειό μέσα στους τόσους αιώνες σκλαβιάς, σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, έγιναν το μέσο με το οποίο κράτησαν οι Έλληνες τη θρησκεία και τη γλώσσα τους.

Κατά την τουρκοκρατία λειτουργούσαν επίσημα ελληνικά σχολεία ιδρυθέντα από την ιδιωτική πρωτοβουλία Ελλήνων και την Εκκλησία και η παροχή παιδείας με κύριο σκοπό να ετοιμαστούν στελέχη για τις ανάγκες της δεν αντιμετώπιζε την αντίδραση της κεντρικής εξουσίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Θεωρείται όμως πιθανό πως σε ορισμένες περιπτώσεις Τούρκοι αξιωματούχοι σε απομακρυσμένες περιφέρειες δυσχέραιναν ή απαγόρευαν τη λειτουργία σχολείων για ποικίλους λόγους, που πολλές φορές σχετίζονταν με την αναστάτωση που προκαλούσαν τα απελευθερωτικά κινήματα.

Έτσι δημιουργούνται τα Κρυφά Σχολειά, τα σχολειά της σκλαβιάς. Στην αρχή, από το 1581, μαθαίνουμε ότι ήταν, με δασκάλους παπάδες, ιερομόναχους ή μοναχούς, στην Κωνσταντινούπολη 10, στη Χίο 4, στην Πελοπόννησο 10, και σε άλλους τόπους περίπου 50.

Τα Ελληνόπουλα διδάσκονταν από τα εκκλησιαστικά βιβλία, το οκτωήχι, το ψαλτήρι, το ωρολόγιο, τα μηναία.

Πρώτη γραπτή αναφορά, σε κρυφά σχολεία επί τουρκοκρατίας, έγινε το 1825 και ως ορολογία του συμβολισμού καθιερώθηκε στα τέλη του 19ου – αρχές του 20ού αιώνα. Η έννοια του κρυφού σχολειού, η οποία διδάχθηκε στα ελληνικά σχολεία κατά τον 20ό αιώνα, απέκτησε μεγάλη σημασία στην εθνική συνείδηση των Ελλήνων. Μαζί με το θρύλο της Αγίας Λαύρας, το «Κρυφό Σχολειό» χρησίμευσε για την αποκατάσταση των εθνικών διαπιστευτηρίων της ορθόδοξης εκκλησίας και ισχυροποίησε τη θέση της στο ελληνικό εθνικό φαντασιακό, παρουσιάζοντάς την ως «κιβωτό εθνικών αξιών». Στη συνέχεια, με την αμφισβήτηση της ύπαρξής του, το θέμα του κρυφού σχολειού πολιτικοποιήθηκε έντονα και συνδέθηκε με τη διαφωνία για τον ρόλο της Εκκλησίας στην επιβίωση του ελληνικού στοιχείου, τη θεμελίωση της εθνογένεσης και στην προετοιμασία της επανάστασης.
«Μόνοι των οι Έλληνες εφρόντιζαν δια την παιδείαν, η οποία εσυνίστατο εις το να μανθάνουν τα κοινά γράμματα και ολίγην αριθμητικήν ακανόνιστον. Εν ελλείψει δε διδασκάλου ο ιερεύς εφρόντιζε περί τούτου. Όλα αυτά εγίνοντο εν τω σκότει και προφυλακτά από τους Τούρκους».

Πηγή:
http://el.wikipedia.org

Φώτιος Χρυσανθακόπουλος, Απομνημονεύματα της ελληνικής Επανάστασης, τόμος Α, σελ 36