Οι φίλοι των φίλων μας κι εμείς

Εκ πρώτης όψεως η ιδέα ότι μπορεί να κολλάμε τη διάθεση, τις συνήθειες και την κατάσταση της υγείας, όχι μόνο των γύρω μας αλλά και ανθρώπων τους οποίους δεν γνωρίζουμε καν φαίνεται ανησυχητική. Είναι σαν να μας λένε –εφόσον στο μεγαλύτερο μέρος της η κοινωνική επιρροή λειτουργεί στο επίπεδο του υποσυνείδητου – ότι αντί να έχουμε τον έλεγχο της πορείας της ζωής μας κατά κάποιον τρόπο παρακολουθούμε τα πράγματα από το πίσω κάθισμα.

Παρ΄ όλα αυτά δεν χρειάζεται να ανησυχούμε, όπως τονίζει ο Ντανκαν Γουότς, κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης. « Η κοινωνική επιρροή είναι στο μεγαλύτερο  μέρος της ωφέλιμη. Θα πρέπει να δεχτούμε το γεγονός ότι είμαστε εγγενώς κοινωνικά όντα και ότι μεγάλο μέρος των όσων είμαστε και των όσων κάνουμε καθορίζεται από δυνάμεις οι οποίες βρίσκονται έξω από τον μικρό κύκλο που χαράζουμε γύρω μας». Επιπλέον αν γνωρίζουμε την επίδραση της κοινωνικής μεταδοτικότητας, μπορούμε να βρούμε τρόπους για να την περιορίσουμε ή να τη χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας. « Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι άνθρωποι μπορούν να έχουν κάποιον έλεγχο στα κοινωνικά δίκτυά τους και ότι αυτό με τη σειρά του μπορεί να επηρεάσει τη ζωή τους» λέει ο κος Χρηστάκης.

Ευτυχία άκρως μεταδοτική

Για να πάρετε μια ιδέα του τι συμβαίνει δείτε ως παράδειγμα ένα από τα ευρήματα του κου Χρηστάκη για τη μεταδοτικότητα της ευτυχίας τα οποία είδαν το φως της δημοσιότητας πρόσφατα. Η ομάδα του εξέτασε ένα δίκτυο αρκετών χιλιάδων φίλων, συγγενών, γειτόνων και συναδέλφων οι οποίοι μετέχουν στην καρδιολογική στατιστική του Φρειμιγχαμ, μια επιδημιολογική μελέτη πολλών γενεών η οποία από το 1948 ανιχνεύει τους παράγοντες κινδύνου για καρδιοαγγειακές παθήσεις  στους κατοίκους της Μασαχουσέτης. Διαπίστωσαν ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι τείνουν να συγκεντρώνονται στα ίδια κοινωνικά δίκτυα όχι επειδή εκ φύσεως έλκονται ο ένας από τον άλλον, αλλά εξαιτίας του γεγονότος  ότι η ευτυχία μεταδίδεται μέσω της κοινωνικής επαφής, ανεξαρτήτως από τη συνειδητή επιλογή φίλων.  Ο κος Χρηστάκης παρατήρησε επίσης ότι η ευτυχία ενός ανθρώπου όχι μόνο από την ευτυχία των άμεσων φίλων του αλλά σε μικρότερο βαθμό –και από την ευτυχία των φίλων των φίλων του και των φίλων των φίλων των φίλων του.  οι πιθανότητες να είναι κάποιος ευτυχισμένος αυξάνονται όσο περισσότερο συνδέεται με ευτυχισμένους ανθρώπους και επιπλέον όσο περισσότερο οι φίλοι και η οικογένειά του συνδέονται με ευτυχισμένους ανθρώπους. « Το γεγονός ότι όσοι έχουν περισσότερους φίλους είναι πιο ευτυχισμένοι ίσως δεν προκαλεί έκπληξη, αλλά αυτό το οποίο βαρύνει πραγματικά είναι το αν αυτοί οι φίλοι είναι ευτυχισμένοι ή όχι» λέει ο καθηγητής.

Από μακριά και ευτυχισμένοι

Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ότι το αποτέλεσμα δεν είναι το ίδιο με όλους. Το πόσο ‘δεκτικός’ είναι κανείς στην ευτυχία του άλλου εξαρτάται από τη φύση της σχέσης που έχουν μεταξύ τους. Για παράδειγμα αν ένας καλός φίλος που ζει σε απόσταση χιλιομέτρων από εσάς γίνει ξαφνικά ευτυχισμένος, οι πιθανότητες να γίνετε κι εσείς  ευτυχισμένος, αυξάνονται  κατά περισσότερο από 40%. Αντιθέτως αν πρόκειται για το γείτονα της διπλανής πόρτας, το ποσοστό πέφτει στο 30%, όπως και για έναν έναν αδερφό ή αδερφή που ζει κοντά σας.  Το παράδοξο είναι ότι η ευτυχία ενός συντρόφου που συγκατοικεί μαζί σας επηρεάζει τη δική σας κατά λιγότερο από 10%.  Μια άλλη παράξενη παρατήρηση  σχετικά τις κοινωνικές επιδημίες, είναι ότι εξαπλώνονται πολύ πιο αποτελεσματικά μέσω φίλων του ίδιου φίλου.  Όλα αυτά θέτουν ένα ερώτημα: πώς μπορεί ένα συναίσθημα όπως η ευτυχία να είναι μεταδοτικό; Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι ένας από τους πιθανότερους μηχανισμούς του φαινομένου είναι η εμπαθητική μίμηση. Οι ψυχολόγοι έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι ασυνείδητα αντιγράφουν τις εκφράσεις του προσώπου, τον τρόπο ομιλίας, τις στάσεις, τη γλώσσα του σώματος και άλλες συμπεριφορές των ανθρώπων που βρίσκονται γύρω τους , με αξιοσημείωτη ταχύτητα και ακρίβεια. Στη συνέχεια, αυτό τους κάνει, μέσω ενός είδους νευρωνικής ανατροφοδότησης , να νιώθουν πραγματικά τα συναισθήματα που συνδέονται με τη συγκεκριμένη συμπεριφορά την οποία μιμούνται.

Ο άνθρωπος λοιπόν είναι κατεξοχήν μιμητικό ον. Οι φαινομενικά ατομικές συμπεριφορές μας, είναι κατά βάθος προϊόν ενός παντοδύναμου κοινωνικού δικτύου που πλέκεται γύρω μας.  Ωστόσο, υπάρχει τρόπος να το ελέγξουμε.

Πηγή: Βήμα Science Κοινωνιολογία, 2009, του Michael Bond