01 Οκτ Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση (ΣΟΣΕ)
Η Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση (Comprehensive Sexuality education) αποτελεί παιδαγωγική και εκπαιδευτική διαδικασία καθώς αφορά στην οικοδόμηση γνώσεων, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την καλλιέργεια στάσεων στους τομείς της υγείας που αφορούν: (α) τη σωματική υγεία, όπως τη γνωριμία με το σώμα, την υγιεινή του σώματος, την αναπαραγωγή και τη διασφάλιση της υγείας, (β) την ψυχική υγεία, όπως την έκφραση και διαχείριση των συναισθημάτων και (γ) την κοινωνική υγεία, όπως τη δημιουργία υγιών σχέσεων αμοιβαίου σεβασμού μεταξύ των ατόμων σε όλα τα επίπεδα (φιλικό, ερωτικό, οικογενειακό κ.λ.π.), η οποία επιτυγχάνεται μέσα από την ανάπτυξη των δεξιοτήτων της επικοινωνίας και της συνεργασίας.
Με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές της Παγκόσμιας και Ευρωπαϊκής Περιφερειακής Στρατηγικής για τη Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) (σελ. 20),
«Η Σεξουαλική Εκπαίδευση βασίζεται σε μια ευρεία κατανόηση της σεξουαλικότητας, που δεν εστιάζει αποκλειστικά σε βιολογικές πτυχές και ορίζεται ως η μάθηση σε σχέση με τις γνωστικές, συναισθηματικές, κοινωνικές, διαδραστικές και σωματικές πτυχές της σεξουαλικότητας. Για τα παιδιά και τα νεαρά άτομα, έχει στόχο την υποστήριξη και προστασία της σεξουαλικής τους ανάπτυξης. Σταδιακά ενισχύει και ενδυναμώνει τα παιδιά και νεαρά άτομα με πληροφορίες, δεξιότητες και θετικές αξίες ώστε να κατανοούν και να χαίρονται τη σεξουαλικότητά τους, να βιώνουν με υπευθυνότητα και ασφάλεια τις διαπροσωπικές σχέσεις και φιλίες τους και να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη δική τους σεξουαλική υγεία και ευημερία αλλά και για των άλλων. Καθιστά τα παιδιά και τα νεαρά άτομα ικανά να ενισχύσουν την ποιότητα της ζωής τους και να συνεισφέρουν σε μια σπλαχνική και δίκαιη κοινωνία. Όλα τα παιδιά και οι νέοι έχουν το δικαίωμα στην πρόσβαση σε Σεξουαλική Εκπαίδευση κατάλληλη για την ηλικία τους».
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) τονίζει πως η Σεξουαλική Εκπαίδευση βασίζεται στα παγκόσμια αναγνωρισμένα ανθρώπινα δικαιώματα και ειδικά στο δικαίωμα της ενημέρωσης, η οποία αποτελεί προϋπόθεση της πρόληψης σε σχέση με θέματα υγείας. Η Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση (ΣΟΣΕ) επίσης, ενθαρρύνει τα ανθρώπινα δικαιώματα συμπεριλαμβανομένων της αυτόνομης λήψης αποφάσεων και σεβασμού για τα δικαιώματα των άλλων. Ακολούθως, τα προγράμματα ΣΟΣΕ πρέπει να ενθαρρύνουν την αποδοχή και τον σεβασμό όλων των σεξουαλικών και έμφυλων ταυτοτήτων και να περιλαμβάνουν την κριτική αξιολόγηση των στάσεων και πρακτικών που εισάγουν διακρίσεις.
Γι’ αυτό, η Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση περιλαμβάνει επίσης: 1) την αναγνώριση και αμφισβήτηση στερεοτύπων, νορμών και κυρίαρχων λόγων που υπάρχουν στην κοινωνία όσον αφορά τα φύλα και τη σεξουαλικότητα και οδηγούν σε φαινόμενα όπως η έμφυλη βία και η σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση 2) την αναγνώριση και συμπερίληψη της ποικιλομορφίας του φύλου και της σεξουαλικότητας και 3) εστιάζει στην εκπαίδευση στα δικαιώματα, όπως για, παράδειγμα, στο δικαίωμα της προστασίας, μέσα από την καλλιέργεια δεξιοτήτων, ώστε ένα παιδί να λειτουργεί με ασφαλή τρόπο αναγνωρίζοντας κινδύνους και να ζητά βοήθεια σε περίπτωση εκφοβισμού, σεξουαλικής παρενόχλησης ή κακοποίησής του.
Η Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση (ΣΟΣΕ) δεν έχει στόχο να διδάξει το «σωστό» και το «λάθος» σε σχέση με τον οικογενειακό προγραμματισμό και τη σεξουαλική ζωή. Οι δείκτες επιτυχίας ακολουθούν την προσέγγιση της προαγωγής υγείας και στοχεύουν στην παροχή ευκαιριών στα παιδιά ώστε να εξετάσουν κριτικά τους διάφορους κοινωνικούς παράγοντες που καθορίζουν θέματα σεξουαλικότητας και να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία μπορεί να επηρεάσει τις στάσεις, τις επιλογές και τις συμπεριφορές ενός ατόμου σε σχέση με θέματα σεξουαλικότητας.
Η αναγκαιότητα για Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση (ΣΟΣΕ) είναι κοινώς αποδεκτή, με τη συντριπτική πλειονότητα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να την έχουν καταστήσει υποχρεωτικό μάθημα στα σχολεία τους. Η ορθή σεξουαλική εκπαίδευση δεν οδηγεί σε πρόωρη έναρξη σεξουαλικών σχέσεων, δεν οδηγεί σε πιο συχνές σεξουαλικές επαφές ούτε αυξάνει τον αριθμό των σεξουαλικών συντρόφων των νέων ατόμων. Αντίθετα, αναγνωρίζεται η σχέση ανάμεσα σε μια ελλειμματική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και την επικράτηση της εφηβικής εγκυμοσύνης, του HIV/AIDS και των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων (ΣΜΝ), καθώς ένας από τους κυριότερους παράγοντες στους οποίους οφείλονται οι ακούσιες εφηβικές εγκυμοσύνες οφείλονται είναι η ελλειμματική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση.
Προσεγγίζοντας τη σεξουαλικότητα εντός αυτού του πλαισίου, η Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση εφοδιάζει τα παιδιά και τα νεαρά άτομα με τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τις στάσεις και αξίες που απαιτούνται για να είναι σε θέση να παίρνουν πληροφορημένες και υπεύθυνες αποφάσεις, να προστατεύονται από σεξουαλική βία/εξαναγκασμό και να αναπτύσσουν μεταξύ τους σχέσεις αμοιβαίου σεβασμού. Η Συμπεριληπτική-Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση (ΣΟΣΕ) καθιστά τις μαθήτριες/-ές ικανές/-ούς να αντιστέκονται στην πρόωρη έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας ή/και στην επίδειξη σεξουαλικής συμπεριφοράς υψηλού κινδύνου ώστε να κάνουν συνειδητοποιημένες και υπεύθυνες επιλογές οι οποίες ενισχύουν την ποιότητα ζωής τους και συμβάλλουν στην ανάπτυξη μιας κοινωνίας που εδράζεται στις αξίες της αγάπης, της αλληλεγγύης, του σεβασμού, της συναίνεσης και της υπευθυνότητας.
Οι επαγγελματίες και οι ειδικοί στη σεξουαλική εκπαίδευση πιστεύουν ότι τα προγράμματα της ΣΟΣΕ έχουν τη δυνατότητα να κάνουν πολύ περισσότερα από την αλλαγή των σεξουαλικών συμπεριφορών. Η ΣΟΣΕ μπορεί να συμβάλει στη μακροπρόθεσμη βελτίωση της γενικότερης υγείας, στη μείωση των διακρίσεων, στη μείωση της έμφυλης βίας και της βίας από σεξουαλικό σύντροφο, στην ευαισθητοποίηση και στην πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης και της εμπορίας ανθρώπων (sex trafficking). Επιπρόσθετα, τα προγράμματα της ΣΟΣΕ ενισχύουν τα νεαρά άτομα ως πολίτες/-ισσες του κόσμου που μπορούν να στηρίξουν τα δικά τους δικαιώματα αλλά και τα δικαιώματα των άλλων.
Τα τελευταία χρόνια, παγκόσμιοι οργανισμοί, όπως η UNESCO και ο WHO έχουν κάνει συστηματικές προσπάθειες για την ανάδειξη και προώθηση προγραμμάτων συμπεριληπτικής σεξουαλικής εκπαίδευσης (comprehensive sexuale education) ως μέσω αντιμετώπισης των πολλαπλών προκλήσεων που αφορούν τη σεξουαλική υγεία και ευημερία κάθε πληθυσμού. Τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τη Σεξουαλική Εκπαίδευση (European Standards for Sexuality Education) αναφέρουν ότι η σεξουαλική εκπαίδευση προσφέρει στα παιδιά και στα νεαρά άτομα επιστημονικές, αμερόληπτες και σωστές πληροφορίες για όλες τις πτυχές της σεξουαλικότητας, ενώ παράλληλα τα βοηθά να αναπτύξουν τις κατάλληλες δεξιότητες για να μπορέσουν να ενεργήσουν με βάση αυτές τις γνώσεις. Με αυτόν τον τρόπο οδηγεί στην ανάπτυξη ασφαλών συμπεριφορών και συμβάλλει στην οικοδόμηση ισότιμων κοινωνιών (WHO&BZgA, 2010).